Trong Quý 4/2022, tăng trưởng GDP khu vực đồng tiền chung châu Âu bất ngờ tăng 0,1%. Về mặt kỹ thuật, EU vui mừng phập phồng thoát khỏi suy thoái. Nhưng số liệu của Ireland, thiên đường trốn thuế, có thể đã làm méo mó tăng trưởng GDP chung của toàn EU. Các nhà kinh tế dự báo khu vực đồng tiền chung châu Âu sẽ đối mặt với tăng trưởng ảm đạm trong năm 2023.
GDP tăng dương 0,1%, khu vực đồng tiền chung euro thoát suy thoái?
Ngày 31/1/2023, Eurostat công bố dữ liệu cho thấy ước tính tổng sản phẩm quốc nội GDP của khu vực đồng tiền chung châu Âu euro (19 nền kinh tế) tăng nhẹ, 0,1% vào quý 4/2022. GDP hàng năm của khu vực này đạt 1,9%, tăng nhẹ trên mức mong đợi của thị trường và các nhà kinh tế là 1,8%. Tăng trưởng hàng quý của khu vực đồng euro đã liên tiếp giảm trong 5 quý qua, từ 2,3% xuống còn 0,1%.
Số liệu chỉ tạm tính và sẽ tiếp tục điều chỉnh, còn nhiều nền kinh tế trong 19 quốc gia này chưa công bố số liệu GDP quý 4/2022. Tuy nhiên, các nền kinh tế lớn nhất của khu vực này đã công bố số liệu.
-
- Tăng trưởng Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) hàng quý của khu vực đồng tiền chung châu Âu đã giảm liên tiếp từ quý 2/2021 tới nay (Nguồn: Trading Economics)
Các nền kinh tế lớn của khu vực là Đức, Ý, Áo, Thuỵ Điển,... ước tính sẽ ghi nhận mức tăng trưởng âm trong giai đoạn này. Trong số các nền kinh tế đã có số liệu ước tính tăng trưởng, chỉ có 3 nền kinh tế tăng trưởng dương là Pháp (0,1%) và Tây Ba Nha (0,2%), Ireland (3,5%).
Tăng trưởng kinh tế của khu vực lao dốc mạnh do khu vực đồng tiền chung euro chịu ảnh hưởng nặng nề của cuộc chiến kéo dài gần 1 năm qua giữa Nga-Ukraine do khu vực này phụ thuộc nặng nề vào năng lượng Nga, ngũ cốc từ Nga và Ukraine.
Giá dầu và khí đốt tăng cao đã làm cạn kiệt tiền mặt, làm giảm đầu tư và thúc đẩy lạm phát tăng cao chưa từng có. Lạm phát của khu vực đồng tiền chung eure đạt kỷ lục kể từ khi có thống kê là 10,6% vào tháng 10/2022 và hiện vẫn ở mức cao đến báo động là 9,2% (tháng 1/2023). Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) buộc phải tăng lãi suất ở quy mô chưa từng có để kiềm chế lạm phát.
Các chỉ số và dữ liệu quan trọng gần đây như PMI (Chỉ số quản lý mua hàng) tuy vẫn bị thu hẹp, nhưng dường như đã chạm đáy, tăng tháng thứ 3 liên tiếp, hiện ở mức 48,8 điểm vào tháng 1/2023. Chỉ số này dấy lên niềm tin rằng khu vực kinh tế này đang dần phục hồi nhờ sự hỗ trợ của chính phủ và chi tiêu năng lượng thấp hơn do mùa đông ôn hoà hơn.
Đừng nhìn vào GDP, tiêu dùng đang cạn kiệt vì lạm phát
Tuy nhiên, bức tranh tổng thể nền kinh tế chung châu Âu hầu hết là mầu xám. Thu nhập giảm, lãi suất tăng mạnh trong khi nợ kỷ lục sẽ bào mòn nền kinh tế này trong năm 2023. Chưa kể, cuộc chiến Nga - Ukraine tiếp tục kéo dài thúc đẩy giá khí đốt và xăng dầu không thể giảm như kỳ vọng. Ngoài ra, các chính phủ đang tài trợ vũ khí, tiền bạc cho Ukraine làm tăng thêm gánh nặng nợ công đã rất lớn.
Cùng chung góc nhìn về triển vọng ảm đạm của kinh tế châu Âu nói riêng và kinh tế thế giới nói chung, ngày 31/1, theo Reuters, Nhà phân tích kinh tế toàn cầu tại S&P Ken Wattret , cho biết: “Dữ liệu GDP tổng thể mang lại ấn tượng thuận lợi và sai lệch rằng tình hình kinh tế vào cuối năm 2022 bắt đầu khởi sắc”.
Theo chuyên gia này, GDP không nói lên được bức tranh thực về kinh tế, điểm mấu chốt nên nhìn vào là tiêu dùng cá nhân; tiêu dùng của hộ gia đình bị suy giảm nghiêm trọng do lạm phát tăng, lãi suất tăng.
-
- Tiêu dùng của các hộ gia đình ở khu vực kinh tế chung châu Âu đang cạn kiệt vì lạm phát (Nguồn: Trading Economics)
Thực vậy, khu vực đồng tiền chung euro đang chứng kiến tháng thứ 6 liên tiếp bán lẻ hàng hoá giảm so cùng kỳ. Vào tháng 1/2023, bán lẻ hàng hoá so cùng kỳ giảm với tốc độ nhiều nhất 2,8%.
Tăng trưởng 'giả mạo' của Ireland 'thổi phồng' GDP của châu Âu?
Theo số liệu công bố của Erostat, con số tăng trưởng quý 4 của Ireland là 3,5%; mức tốt nhất trong số các nền kinh tế thuộc khu vực đồng tiền chung euro. Vấn đề ở chỗ, con số tăng trưởng này đang làm sai lệch bức tranh kinh tế tổng thể của châu Âu.
Ireland là thiên đường thuế nổi tiếng nhất ở châu Âu; các công ty đa quốc gia, các ông lớn công nghệ đều đóng trụ sở ở đây để tránh thuế.
Hiện tại mức thuế thu nhập doanh nghiệp ở quốc gia này chỉ 12,5% thấp hơn rất nhiều so với các quốc gia giàu có khác. Cụ thể Mỹ là 28%, Vương quốc Anh là 19%, Pháp lên tới 33,3%, Đức là 15%,… Nhưng nếu doanh nghiệp có nguồn doanh thu liên quan đến quyền sở hữu tài sản trí tuệ và bằng sáng chế của chính công ty đó thì mức thuế thấp còn hơn một nửa, 6,25%. Đặc biệt những công ty mới thành lập thuộc lĩnh vực ưu tiên sẽ được hoàn thuế ngay cả trường hợp họ bị thua lỗ và không đủ khả năng đóng thuế thu nhập doanh nghiệp.
Do vậy, tăng trưởng vượt trội của Ireland so với các nền kinh tế khác trong khu vực là dễ hiểu. Dù vậy, dòng tiền từ các doanh nghiệp đa quốc gia không hẳn ở lại châu Âu, không hẳn đóng góp vào tiêu dùng của khu vực này. Nếu loại bỏ Ireland ra khỏi bức tranh, tăng trưởng GDP của khu vực đồng tiền chung euro chắc chắn là một con số âm.
Lãi suất chính sách tăng cao, GDP khó sáng sủa
ECB đã tăng lãi suất tổng cộng 2,5% từ mức lãi suất chính sách 0% kể từ tháng 7/2022 để kiềm chế lạm phát. Chính sách tiền tệ thắt chặt này sẽ đưa lãi suất tiền gửi lên mức cao nhất kể từ sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008.
Lãi suất tăng nhanh như vậy đang làm giảm hoạt động cho vay của ngân hàng, nguồn tín dụng chính cho các doanh nghiệp. Cho vay khu vực kinh tế tư nhân đã giảm mạnh trong tháng 11 và tháng 12/2022 vừa qua, cả về quy mô và tốc độ tăng. Vào tháng 12/2022, tốc độ tăng tín dụng cho khu vực kinh tế tư nhân chỉ đạt 6,3% (so cùng kỳ), tương ứng mức 5,118 tỷ EUR; thấp hơn nhiều so với quy mô tín dụng cho khu vực này trong tháng 11/2022 là 5,144 tỷ EUR (mức tăng cùng kỳ tín dụng cho kinh tế tư nhân trong tháng 11 là 8,3%). Đây là mức giảm cho vay lớn nhất kể từ cuộc khủng hoảng nợ khu vực đồng euro năm 2011.
Nhà kinh tế học Christoph Weil của Commerzbank cho biết: “Việc thắt chặt chính sách tiền tệ trong những tháng tới sẽ ngày càng làm chậm tốc độ tăng trưởng". Ông nói thêm, "Chúng tôi tiếp tục dự đoán nền kinh tế khu vực đồng euro sẽ giảm nhẹ trong nửa đầu năm và sự phục hồi dự kiến trong nửa cuối năm có thể sẽ yếu".
Quang Nhật
