Sau nhiều tháng chuẩn bị, Ukraine đã phát động cuộc phản công mới nhất cách đây hai tuần với hy vọng giành lại toàn bộ lãnh thổ bị Nga chiếm đóng. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy đã hứa rằng lá cờ Ukraine sẽ sớm tung bay trên các khu vực phía nam và phía đông do Nga chiếm đóng. Liệu Nga có đang tìm 'lối thoát' cho cuộc chiến Ukraine?
Trong bài phát biểu đêm 20/6, ông Zelenskyy khẳng định trong cuộc phản công vừa qua, Kyiv không mất bất kỳ phần lãnh thổ nào, trái lại chính Nga mới là bên chịu thiệt hại nặng nề. Ông nói rằng các chiến binh ở phía nam và phía đông hiện đang ráo riết tiêu diệt kẻ thù. Ngăn chặn khủng bố có nghĩa là loại bỏ những kẻ khủng bố và nó đảm bảo rằng nhà nước tà ác sẽ không bao giờ có cơ hội gieo rắc tội ác ở Ukraine.
Ông Zelenskyy cũng đề cập đến việc tái thiết Ukraine trong tương lai, nói rằng Ukraine đã lên kế hoạch để hội đàm với Vương quốc Anh và những người bạn châu Âu khác để giải quyết tất cả các yếu tố của quá trình phục hồi và tái thiết đất nước. Tái thiết và phục hồi không chỉ hạn cuộc trong các dự án xây dựng, mà còn bao gồm các dự án bảo tồn toàn cầu. Một Ukraine được tái thiết, trẻ hóa và tăng cường sức mạnh tượng trưng cho khả năng chống lại bất kỳ hình thức khủng bố nào của Nga.
Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Ukraine Hannah Malial thừa nhận rằng Kyiv đang gặp khó khăn trong cuộc phản công, nhưng nhấn mạnh rằng đòn giáng mạnh nhất vào lực lượng Nga vẫn chưa đến. Trong một bài đăng trên Telegram, bà nói: "Các lực lượng Ukraine đang tiến công theo kế hoạch".
Bộ trưởng Quốc phòng Nga Shoigu cho biết Ukraine đang lên kế hoạch tấn công Bán đảo Crimea do Moscow kiểm soát bằng hệ thống pháo phản lực phóng loạt HIMARS và tên lửa hành trình tầm xa Storm Shadow. Ông cảnh báo rằng Nga sẽ trả đũa và nói thêm rằng Nga coi một cuộc tấn công như vậy sẽ vượt ra ngoài khuôn khổ "chiến dịch quân sự đặc biệt". Điều đó có nghĩa là Mỹ và Anh sẽ bị lôi kéo vào một cuộc xung đột.
Năm 2014, Nga sáp nhập Bán đảo Crimea của Ukraine, một sự sáp nhập được coi là bất hợp pháp và không được Ukraine hay hầu hết thế giới công nhận.
Tất cả các dấu hiệu cho thấy cuộc phản công của Ukraine đang hướng tới thành công, và đối với nhiều người liên quan, đặc biệt là những người ở Điện Kremlin, bây giờ chính là thời điểm then chốt để đặt cược. Một khi chiến sự đã sáng tỏ, cũng như trước khi quyết định lập trường và thái độ của mình, người ta có thể lún sâu vào thế bị động.
Trên thực tế, ông Putin và các cộng sự ở Điện Kremlin cũng hiểu rằng chiến tranh là không tốt. Dù sao họ cũng có thể tận mắt thu được thông tin tình báo cùng tình hình chiến đấu, làm sao có thể không biết? Bề ngoài, họ tiếp tục khoe khoang về cách lực lượng Nga đã ngăn chặn cuộc phản công của Ukraine, xen kẽ với những mô tả có vẻ khách quan về hành động của lực lượng Ukraine. Nếu cuộc phản công của Ukraine bị nghiền nát như những gì Moscow khẳng định, tại sao họ không tuyên bố chiến thắng?
Trên thực tế, mọi lời hoa mỹ của Moscow đều nhằm tìm kiếm một lối thoát khỏi hố sâu này. Như Tổng thống Pháp Macron từng nói vào năm ngoái, đừng làm Nga bẽ mặt. Hàm ý là để Nga có đủ thể diện khi đối mặt với thực tế là họ đã thất bại trong cuộc chiến với Ukraine để không kích động nước này phát động chiến tranh hạt nhân hoặc Thế chiến III.
Cần nhớ rằng khi Moscow phát động cuộc xâm lược Ukraine vào ngày 24/2/2022, Moscow đã đặt ra cho mình hai mục tiêu: phi quân sự hóa và phi phát xít hóa Ukraine.
Các nhà quan sát cho rằng trên thực tế cả hai mục tiêu này đều vô lý, bởi Ukraine không gây ra bất kỳ mối đe dọa quân sự nào đối với Nga và số lượng phát xít Đức thực sự ở Ukraine có thể chỉ đếm trên đầu ngón tay. Thay vào đó, chính Nga đã đe dọa và thực sự xâm lược Ukraine.
Phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov thông báo "tin vui" tại Cung điện Constantine ở Strelna ngày 17/6: Ukraine đã phi quân sự hóa. "Đúng là Ukraine đã được quân sự hóa cao độ khi chiến dịch quân sự đặc biệt bắt đầu. Và, như ông Putin đã nói hôm qua (16/6), một trong những mục tiêu [của chiến dịch quân sự đặc biệt] là phi quân sự hóa Ukraine”.
"Trên thực tế, chiến dịch này cơ bản đã hoàn tất. Đúng vậy. Ukraine ngày càng sử dụng ít vũ khí hơn. Họ ngày càng phụ thuộc nhiều hơn vào các hệ thống vũ khí do các nước phương Tây cung cấp”, ông Peskov cho hay.
Lời giải thích của ông Peskov về việc phi quân sự hóa Ukraine thật kỳ lạ. Thật vậy, Ukraine đã sử dụng hầu hết vũ khí và đạn dược còn sót lại từ thời Liên Xô. Nhưng cũng đúng là họ đã mua được những vũ khí lớn hơn, hiệu quả hơn, hiện đại hơn, tương thích với các hệ thống của NATO từ phương Tây và Hoa Kỳ.
Không rõ ông Peskov nói phi quân sự hóa nghĩa là gì, đặc biệt là ý của ông khi "phi quân sự hóa" ở Ukraine vào thời điểm Ukraine đang phát động một cuộc phản công dường như đã gặt hái được những thành công ban đầu. Trên thực tế, một Ukraine mà Nga coi là phi quân sự hóa đang giành lại quê hương của mình bằng cách tiêu diệt hàng trăm binh sĩ Nga mỗi ngày.
Theo logic tương tự, ông Peskov cũng có thể nói rằng quá trình mở rộng về phía đông của NATO đã chấm dứt vì Phần Lan đã gia nhập NATO và không có quốc gia nào khác nằm giữa phía đông của Phần Lan và Nga.
Sự phi logic của ông Peskov dường như cũng phù hợp với logic của Moscow. Bởi vì Điện Kremlin tuyên bố rằng Nga không bao giờ tấn công Ukraine và bom của họ không bao giờ rơi xuống đầu dân thường, ngay cả vụ vỡ đập Kakhovka để đáp trả cuộc phản công của Ukraine cũng là do chính người Ukraine gây ra. Ông Peskov cũng đáp lại những cáo buộc về hành động xâm lược của Nga bằng một quan điểm khét tiếng rằng Nga đang chiến đấu và hy sinh để đảm bảo an toàn cho người dân Donbass.
Bất kể cuộc phản công của Ukraine bắt đầu vào đầu tháng 6 có thành công trong việc đánh đuổi toàn bộ quân đội Nga ra khỏi lãnh thổ Ukraine bị chiếm đóng hay không, ngày càng có nhiều dấu hiệu cho thấy cuộc phản công đã khiến Moscow lo ngại. Sự bất an này thể hiện rõ rệt trong cuộc phỏng vấn ngày 13/6 của ông Putin với các blogger quân sự Nga.
Trong những tháng gần đây, ông Putin đã tránh đưa ra những tuyên bố công khai về cuộc chiến. Trong cuộc phỏng vấn ngày 13/6, ông Putin đã phải đối mặt với một số câu hỏi hóc búa và nhiều lần sử dụng thuật ngữ "chiến tranh".
Khác với luận điệu của ông về "các hoạt động quân sự đặc biệt" và thừa nhận thiệt hại do các cuộc tấn công của Ukraine vào các mục tiêu bên trong nước Nga, những diễn biến này đã cắt xén và thậm chí làm suy yếu lập luận của ông Putin rằng đây không phải là một cuộc chiến mà là một hoạt động quân sự đặc biệt trong đó cuộc sống của những người dân Nga bình thường không bị ảnh hưởng.
Các câu trả lời của ông Putin đối với các câu hỏi về tính bất hợp pháp của quân đội tư nhân Wagner và việc trả lương không công bằng cho các binh sĩ rất mơ hồ. Điều này dường như cho thấy Điện Kremlin đang đối mặt với thách thức về mặt chính trị bởi ông Prigozin, thủ lĩnh nhóm lính đánh thuê của Wagner.
Năm ngoái, Công ty quân sự tư nhân Wagner đã thay mặt Moscow tuyển dụng khoảng 50.000 binh sĩ từ các nhà tù Nga. Họ đóng vai trò then chốt trong việc đánh chiếm thành trì Bakhmut.
Các cuộc thăm dò dư luận vào tháng 5 cho thấy lần đầu tiên ông Prigozin lọt top 10 quan chức đáng tin cậy nhất trong mắt người dân Nga, thậm chí còn được chú ý nhiều hơn cả ông Putin trên Internet. Trong bối cảnh đấu đá nội bộ công khai với Bộ Quốc phòng Nga, ông Prigozin đã tận dụng tối đa không gian thông tin của Nga để giúp ông tiếp cận với hàng chục triệu người Nga.
Đánh giá qua các cuộc thăm dò dư luận, vẫn chưa có dấu hiệu nào cho thấy thất bại quân sự đã dẫn đến sự sụt giảm sự ủng hộ của quần chúng đối với cuộc chiến ở Nga. Một số người Nga dường như tin rằng Nga là “bất khả chiến bại” ngay cả khi bắt đầu chiến tranh. Nhưng cũng có người thuộc giới tinh hoa Nga nhìn nhận rằng chiến tranh là sai lầm. Tại cuộc họp ngày 20/5 của Hội đồng tư vấn chính sách đối ngoại và an ninh có ảnh hưởng của Nga, nhiều người tham gia cảm thấy cuộc chiến đang trở nên tồi tệ hơn.
Cuộc chiến này đang thiếu nghiêm trọng tính chính danh từ tên gọi, mục tiêu và quá trình hành động, chưa kể Nga đang đối mặt với nguy cơ bại trận. Ngay cả khi lãnh thổ Ukraine hiện đang bị chiếm đóng cuối cùng được bảo toàn, thì lợi ích đối với Nga có thể không nhất thiết phải bù đắp chi phí.
Xét cho cùng, có lẽ Nga đã phải trả giá bằng hơn 200.000 sinh mạng và một khoản thâm hụt quá lớn về sức mạnh quân sự. Các biện pháp trừng phạt quốc tế toàn diện và lâu dài đã kìm hãm nghiêm trọng sự phát triển của nền kinh tế, công nghệ và quân sự của Nga. Gánh nặng kinh tế nặng nề liên quan đến việc tái thiết các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng sau chiến tranh và xoa dịu người dân ở các vùng bị chiếm đóng, cũng như những bất ổn và xung đột không ngừng, v.v., sẽ trở thành gánh nặng chiến tranh khổng lồ mà nước Nga sẽ "đắm chìm" trong một thời gian dài.
Trên thực tế, Nga khó có thể thoát khỏi kết cục này, bởi Moscow khó thoát khỏi số phận bại trận, càng không thể để một nước Nga bại trận tiếp tục chiếm đóng lãnh thổ Ukraine. Tuy nhiên, nước Nga bại trận vẫn còn cơ hội tái sinh.
Bây giờ, có lẽ đã đến lúc Moscow và một số người theo chủ nghĩa dân tộc Nga phải thể hiện lòng can đảm và dũng khí bảo vệ lợi ích của quốc gia Nga ở mức độ tối đa. Nhiều người trong số họ có can đảm hy sinh, nhưng có lẽ họ không đủ can đảm để nhận lỗi và chấp nhận thất bại vì lợi ích của đất nước, nhân dân và tất cả những người bị ảnh hưởng bởi chiến tranh.
Trước sự bất bình của chủ nghĩa dân tộc cực đoan, họ đã không ngần ngại hy sinh lợi ích của đất nước, của dân tộc và của tất cả những người đã lún sâu vào cuộc chiến. Trên thực tế, cúi đầu trước sai lầm và làm lại những lựa chọn đúng đắn không phải là hèn nhát, mà nó đòi hỏi trí tuệ và dũng khí nhiều hơn là lựa chọn giữa sự sống và cái chết. Trong lịch sử, người Nga đã từng có dũng khí này. Vào cuối năm 1991, lịch sử thế giới đương đại chứng kiến “cơn lốc” địa chính trị, Liên Xô - thành trì vững chắc của hệ thống xã hội chủ nghĩa - đã chính thức tan rã.
Lam Giang tổng hợp
