Nhà hoạt động người Belarus Ales Byalyatski bị bỏ tù, tổ chức nhân quyền Nga Memorial và Trung tâm Tự do Dân sự của Ukraine đã giành được Giải Nobel Hòa bình năm 2022 vào hôm thứ Sáu (7/10).
Ủy ban Nobel Na Uy tại Oslo cho biết giải thưởng đã thuộc về ''ba nhà vận động xuất sắc về nhân quyền, dân chủ và chung sống hòa bình ở các nước láng giềng Belarus, Nga và Ukraine".
Giải thưởng bị nhiều người coi là sự lên án đối với Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko, khiến nó trở thành một trong những giải thưởng gây tranh cãi nhất về mặt chính trị trong nhiều thập kỷ.
Chủ tịch Ủy ban Nobel Na Uy Berit Reiss-Andersen nói với tờ Reuters sau thông báo: “Chúng tôi tin rằng cuộc chiến tranh là kết quả của một chế độ độc tài và gây hấn".
Bà Berit Reiss nói với Reuters: “Không phải là một người, một tổ chức, một cách giải quyết nhanh chóng. Mà chính là sự chung tay nỗ lực của số đông mà chúng ta gọi là xã hội dân sự có thể đứng lên chống lại các nhà nước độc tài và các vi phạm nhân quyền”.
Bà kêu gọi Belarus trả tự do cho nhà hoạt động Byalyatski và nói rằng giải thưởng không nhằm mục đích chống lại Tổng thống Nga Putin.
Cảnh sát an ninh Belarus vào tháng 7 năm ngoái đã bắt giữ ông Byalyatski, 60 tuổi, cùng những người khác trong một cuộc đàn áp nhằm vào những người chống đối Tổng thống Lukashenko.
Các nhà chức trách đã tiến hành đóng cửa các cơ sở truyền thông phi nhà nước và các nhóm nhân quyền sau các cuộc biểu tình đông đảo hồi tháng 8, nhằm chống lại một cuộc bầu cử tổng thống mà phe đối lập cho là "gian lận".
Vợ của ông Byalyatski nói với tờ Reuters rằng, ông thậm chí có thể còn không biết về những tin tức mà bà đã cố gắng gửi cho ông đến một nhà tù ở Belarus.
Phản ứng của Nga
Tại Geneva, Đại sứ Nga tại Liên Hợp Quốc Gennady Gatilov cho biết Moscow không quan tâm đến giải thưởng này. “Chúng tôi không quan tâm đến điều này”, ông nói với tờ Reuters.
Ở Belarus, giải thưởng này không được truyền thông nhà nước đưa tin.
Được thành lập vào năm 1989 để giúp đỡ các nạn nhân của đàn áp chính trị trong thời Liên Xô cũ cùng thân nhân của họ, Memorial vận động cho dân chủ và nhân quyền ở Nga. Người đồng sáng lập và là nhà lãnh đạo đầu tiên của tổ chức là Sakharov, người đoạt giải Nobel Hòa bình năm 1975.
Memorial, nhóm nhân quyền nổi tiếng nhất của Nga, đã bị ra lệnh giải tán vào tháng 12 năm ngoái vì vi phạm luật yêu cầu các nhóm xã hội dân sự nhất định phải đăng ký làm đặc vụ nước ngoài.
Thành viên Memorial Oleg Orlov gọi giải thưởng là một “sự động viên về mặt tinh thần”, nhưng khi được các phóng viên hỏi liệu nó có giúp ích gì cho việc bảo vệ tổ chức của ông hay không, ông nói “Tôi e là không".
Giải thưởng cho Memorial là giải thưởng thứ hai liên tiếp dành cho một cá nhân hoặc tổ chức của Nga, sau giải thưởng năm ngoái thuộc về nhà báo Dmitry Muratov của Nga và Maria Ressa của Philippines.
Còn Trung tâm Tự do Dân sự có trụ sở tại Kyiv, được thành lập vào năm 2007, đã hoạt động để củng cố xã hội dân sự của Ukraine đồng thời thúc đẩy hơn nữa pháp quyền và tuân thủ luật pháp quốc tế.
Giám đốc điều hành của Trung tâm Tự do Dân sự Ukraine, Oleksandra Romantsova, cho biết việc giành được giải thưởng là một điều tuyệt vời.
“Thật tuyệt, xin cảm ơn”, bà nói với thư ký của ủy ban trao giải, Olav Njoelstad, trong một cuộc điện đàm được quay và phát trên truyền hình Na Uy.
Giải thưởng sẽ được trao tại Oslo, thủ đô của Na Uy vào ngày 10/12.
