Bà Katherine Swidan, người mẹ có con trai tên là Mark đã bị cầm tù ở Trung Quốc hơn 10 năm. Bà không nhìn thấy một bức ảnh nào của con trai trong thập kỷ qua. Lần cuối cùng bà nghe giọng nói của con trai là vào năm 2018, theo Reuters.
Bà Swidan và gia đình của những người Mỹ khác, những người mà theo chính phủ Hoa Kỳ đang bị giam giữ một cách phi pháp ở Trung Quốc, rất hy vọng rằng Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken có thể thúc đẩy chính quyền Trung Quốc trả tự do cho những người thân yêu của họ khi ông đến thăm Bắc Kinh vào tháng tới, theo tờ Reuters.
“Thông điệp của tôi dành cho ông Blinken là: hãy nêu tên của họ”, bà Katherine Swidan nói trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại từ nhà riêng ở Luling, bang Texas.
“Họ là công dân Mỹ. Họ đã bị giam giữ phi pháp. Như vậy là quá đủ rồi”.
Ông Mark Swidan, một doanh nhân đến từ Texas, đã bị tòa án Trung Quốc kết tội liên quan đến ma túy mặc dù thiếu bằng chứng. Vào năm 2019, ông bị tuyên án tử hình có ân xá. Một nhóm làm việc của Liên Hợp Quốc đã kết luận rằng, việc ông bị giam giữ tùy tiện là vi phạm luật pháp quốc tế.
Các vụ hoán đổi tù nhân nổi tiếng gần đây của chính quyền ông Biden, chẳng hạn như việc ngôi sao bóng rổ Brittney Griner được Nga trả tự do để đổi lấy một tay buôn vũ khí người Nga bị kết án, đã thúc đẩy những lời kêu gọi Washington hành động nhiều hơn đối với các công dân Hoa Kỳ bị giam giữ ở Trung Quốc. Một số người trong số họ đã mòn mỏi chờ đợi hơn một thập kỷ nhưng rất ít được tiếp xúc lãnh sự.
Tuy nhiên, do mối quan hệ Mỹ - Trung quá phức tạp và rộng lớn nên vấn đề tù nhân thường bị lãng quên. Trong những năm gần đây, mối quan hệ này đã chìm xuống mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ.
Và, không giống như trường hợp của ngôi sao bóng rổ Griner, công dân Hoa Kỳ bị giam giữ ở Trung Quốc không được công chúng Hoa Kỳ biết đến nhiều.
Gia đình của những người Mỹ bị giam giữ nói rằng, quyền tự do của người thân của họ không nên bị ràng buộc bởi các vấn đề chính sách đầy thách thức, thay vào đó nên được giải quyết theo hướng tách biệt và tập trung vào các vấn đề nhân đạo.
Ông Harrison Li, con trai của ông Kai Li - người Mỹ gốc Hoa đã bị giam giữ tại Trung Quốc từ năm 2016, cho biết: “Đây không thể được coi là một bài tập chính sách dài hạn”.
“Cha tôi, ông ấy không phải là một vấn đề chính sách phức tạp. Đó là một vấn đề rất rõ ràng về việc một công dân Mỹ vô tội bị chính phủ Trung Quốc sử dụng như một con bài để lấy được thứ gì đó”, ông Li nói.
Một tòa án Trung Quốc đã kết án cha ông 10 năm tù vào năm 2018 vì tội gián điệp. Ông Kai Li phủ nhận các cáo buộc.
Ông Li cho biết, đã có những cuộc đàm phán trong những tháng gần đây giữa Washington và Bắc Kinh về những người Mỹ bị giam giữ ở Trung Quốc nhưng vẫn không đi đến đâu. “Và đó là lý do tại sao điều quan trọng đối với Ngoại trưởng Blinken là ông nên sử dụng chuyến đi sắp tới của mình vào tháng sau để làm nổi bật vấn đề này và duy trì các cuộc đàm phán”.
Các quan chức cấp cao của chính quyền ông Biden, bao gồm cả Trợ lý Ngoại trưởng Daniel Kritenbrink trong chuyến thăm Trung Quốc vào tháng 12/2022, đã trao đổi với những người đồng cấp Trung Quốc rằng, việc đảm bảo trả tự do cho những công dân Hoa Kỳ bị giam giữ phi pháp hoặc bị cấm xuất cảnh ở Trung Quốc là ưu tiên cá nhân của tổng thống Hoa Kỳ.
Trong khi Tổng thống Joe Biden nêu vấn đề này khi gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào tháng 11/2022 tại Hội nghị thượng đỉnh G20 ở đảo Bali của Indonesia, ông không đề cập đến tên cụ thể của những người Mỹ bị giam giữ, theo các nguồn tin quen thuộc với cuộc trò chuyện của họ.
Một người quen thuộc với kế hoạch cho chuyến đi của ông Blinken tới Trung Quốc cho biết, nhà ngoại giao hàng đầu của Hoa Kỳ có ý định nêu tên của những người bị giam giữ nổi tiếng, bao gồm Mark Swidan, Kai Li và David Lin - một mục sư người Mỹ bị giam giữ tại Trung Quốc từ năm 2006, cũng như những người khác trong các cuộc trao đổi.
Bộ Ngoại giao Mỹ từ chối cung cấp thông tin chi tiết về “các cuộc đối thoại ngoại giao đang diễn ra” khi được hỏi về nỗ lực đảm bảo thả tù nhân, nhưng một phát ngôn viên của bộ nói với tờ Reuters rằng, "cá nhân [ngoại trưởng] đang tập trung và đặt ưu tiên vào việc đưa những người Mỹ đang bị giam giữ sai trái [tại Trung Quốc] về nhà".
Hoa Kỳ không cung cấp con số chính thức về việc có bao nhiêu công dân bị giam giữ ở nước ngoài, nhưng The Dui Hua Foundation, một tổ chức phi lợi nhuận ủng hộ việc trả tự do cho các tù nhân chính trị ở Trung Quốc, ước tính chỉ riêng ở Trung Quốc đã có hơn 200 người Mỹ bị giam giữ sai trái, hoặc đối mặt với các biện pháp cưỡng chế, chẳng hạn như cấm xuất cảnh.
Ông John Kamm, chủ tịch của tổ chức Dui Hua, tin rằng Trung Quốc có thể sẵn sàng thỏa hiệp với những người bị giam giữ vì lợi ích của mối quan hệ tổng thể với Hoa Kỳ.
Ông Kamm nói: “Lĩnh vực mà Trung Quốc có thể nhượng bộ để cải thiện mối quan hệ - đó là những gì họ nói rằng họ muốn làm - là trong việc thả tù nhân”.
“Chúng ta có một cơ hội. Tôi hy vọng điều đó đang được thúc đẩy rất, rất mạnh”.
Thanh Hải tổng hợp
