Đã xảy ra các tội ác chiến tranh bao gồm hãm hiếp, tra tấn, hành quyết và giam giữ trẻ em ở các khu vực do Nga chiếm đóng tại Ukraine, người đứng đầu cơ quan điều tra do Liên Hợp Quốc ủy nhiệm cho biết hôm thứ Sáu (23/9).
Ủy ban điều tra của Liên Hợp Quốc là một trong những cơ quan quốc tế đầu tiên đưa ra kết luận trên cơ sở bằng chứng thực địa. Ukraine và các đồng minh phương Tây đã cáo buộc binh sĩ Nga có nhiều hành vi lạm dụng và vi phạm nhân quyền kể từ cuộc xâm lược ngày 24/2. Tuy nhiên, Moscow thường xuyên bác bỏ cáo buộc này là một chiến dịch bôi nhọ.
Ông Erik Mose, người đứng đầu Ủy ban Điều tra về Ukraine (Commission of Inquiry on Ukraine), nói với Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc (U.N. Human Rights Council) tại Geneva: “Dựa trên các bằng chứng mà Ủy ban thu thập được,chúng tôi kết luận rằng tội ác chiến tranh đã được thực hiện ở Ukraine", theo bản cập nhật chính thức trên trang web của Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc hôm 23/9.
Ông không đưa ra ước tính có bao nhiêu tội ác đã xảy ra nhưng trong một cuộc phỏng vấn sau đó, ông nói rằng "một số lượng lớn tội ác" đã được thực hiện bởi Nga và chỉ có hai trường hợp của Ukraine liên quan đến việc đối xử tệ với quân nhân Nga.
Nga phủ nhận việc cố tình tấn công dân thường trong thời gian nước này thực hiện "hoạt động quân sự đặc biệt" trên lãnh thổ Ukraine.
Nga đã được kêu gọi trả lời các cáo buộc tại cuộc họp của Hội đồng nhân quyền, nhưng ghế của họ bị bỏ trống. Không có phản ứng chính thức ngay lập tức từ Moscow.
Văn phòng công tố Ukraine đã không trả lời ngay lập tức yêu cầu bình luận.
Các nhà điều tra từ Ủy ban do Hội đồng nhân quyền thành lập vào tháng 3 đã đến thăm 27 địa điểm và phỏng vấn hơn 150 nạn nhân và nhân chứng ở các khu vực Kyiv, Chernihiv, Kharkiv và Sumyformerly do Nga nắm giữ.
Họ đã tìm thấy bằng chứng về một số lượng lớn các vụ hành quyết bao gồm các thi thể bị trói tay, rạch cổ và đầy vết thương do súng bắn vào đầu, ông Mose nói.
Ông cho biết các nhà điều tra đã xác định được các nạn nhân của bạo lực tình dục trong độ tuổi từ 4 đến 82. Trong khi một số binh sĩ Nga đã sử dụng bạo lực tình dục như một chiến lược, Ủy ban "không thiết lập bất kỳ hình mẫu chung nào cho vấn đề đó", ông Mose nói thêm.
Phản ứng trước bài phát biểu, một số quốc gia cho rằng những hành vi lạm dụng này bị quy vào tội ác chống lại loài người.
"Cho đến nay chúng tôi vẫn chưa kết luận rằng có tội ác chống lại loài người", ông Mose nói và nói thêm rằng đây là những phát hiện sơ bộ và việc thu thập và phân tích bằng chứng vẫn được tiếp tục.
Một thế giới đầy tăm tối
Ủy ban tiếp theo sẽ chú ý đến các cáo buộc về các trại "thanh lọc" (filtration camps) ở các khu vực do Nga chiếm đóng để xử lý tù nhân Ukraine, cũng như các tuyên bố về nạn cưỡng ép chuyển người dân di cư và nhận trẻ em Ukraine ở Nga làm con nuôi.
Ukraine và một số quốc gia khác kêu gọi Ủy ban điều tra một khu chôn cất tập thể gần thành phố Izium, miền đông Ukraine, nơi hàng trăm thi thể đã được tìm thấy.
"Nếu không có câu trả lời, (các vi phạm của Nga) sẽ kéo chúng ta vào một thế giới đen tối của sự trừng phạt và dễ dãi", đặc phái viên của Ukraine Anton Korynevych nói với hội đồng thông qua liên kết video. Ông Mose sau đó nói rằng họ có ý định điều tra các ngôi mộ tập thể tại thành phố Izium, Ukraine.
Đôi khi các cuộc thăm dò do Hội đồng đưa ra có thể được sử dụng trước các tòa án quốc gia và quốc tế, chẳng hạn như trong trường hợp một cựu sĩ quan tình báo Syria bị bỏ tù vì tội tra tấn được nhà nước hậu thuẫn ở Đức hồi tháng Giêng.
Ông Mose cho biết ông đã liên lạc với Tòa án Hình sự Quốc tế về những phát hiện của ủy ban. Cơ quan này sẽ nộp một báo cáo đầy đủ cho hội đồng khi kết thúc nhiệm vụ vào tháng 3/2023, bao gồm danh sách thủ phạm có thể có và các khuyến nghị về cách xử lý những đối tượng này.
Thanh Hải
