Gần đây, Ukraine đã mất hệ thống pháo phản lực HIMARS đầu tiên, và video về vụ việc do Nga công bố. Video cho thấy hệ thống HIMARS ẩn nấp ở rìa khu rừng, sau đó bị tên lửa đạn đạo tầm xa của Nga bắn trúng. Vụ tấn công khiến đạn dược trên xe HIMARS phát nổ, xe bốc cháy dữ dội và tạo ra cột khói đen cao hàng chục mét.
Chiếc HIMARS đầu tiên bị Nga phá hủy
Dựa vào bản đồ được công bố, hệ thống HIMARS này được triển khai ở hướng Bakhmut, cách tiền tuyến khoảng 50 km. Tầm bắn của loại rocket dẫn đường chính xác mà HIMARS sử dụng là 75 km, do đó khoảng cách này tương đối an toàn.
Mặc dù gặp nhiều khó khăn trong cuộc chiến Ukraine, Nga vẫn sở hữu tiềm lực quân sự đáng nể. Nhờ hệ thống radar tiên tiến, bao gồm radar cảnh báo trên không và radar phản pháo binh. Radar có thể xác định vị trí bệ phóng HIMARS dựa vào tín hiệu phát ra khi phóng HIMARS rocket. Sau khi phát hiện vị trí bệ phóng, Nga có thể sử dụng UAV để trinh sát và xác định vị trí chính xác. Vị trí bệ phóng HIMARS được xác định sẽ được sử dụng để dẫn đường cho tên lửa hoặc pháo phản lực tầm xa của Nga tấn công.
HIMARS đến Ukraine vào mùa hè năm 2022. Kể từ đó đến nay đã gần hai năm, đây là bệ phóng tên lửa HIMARS đầu tiên bị phá hủy. Cho đến nay, Ukraine đáng lẽ phải có 18 bệ phóng tên lửa HIMARS và 17 bệ phóng tên lửa M270. 35 bệ phóng tên lửa này đều có thể bắn tên lửa dẫn đường chính xác và tên lửa đạn đạo chiến thuật ATACMS với tầm bắn 300 km, đã nhiều lần tấn công các kho đạn và trung tâm chỉ huy quan trọng trên tiền tuyến của Nga và được Nga coi là mối lo ngại lớn.
Trên thực tế, Nga từng tuyên bố đã tiêu diệt nhiều Haimas kể từ năm 2022, nhưng sau đó đã chứng minh được rằng Nga đã nói dối về thông tin quân sự của mình hoặc bị Ukraine lừa. Vào tháng 8/2022, Reuters đưa tin, Bộ trưởng Quốc phòng Nga Shoigu cho biết Nga đã phá hủy 6 hệ thống tên lửa HIMARS của Mỹ. Đồng thời, ông cũng cho biết Nga đã phá hủy 5 hệ thống phóng tên lửa chống hạm Harpoon và 33 pháo phản lực M777.
Vào năm 2022, tờ Newsweek của Mỹ đăng bài: ‘Nga có tiêu diệt 44 chiếc HIMARS của Ukraina không?". Khi đó, lô HIMARS đầu tiên được đưa đến đến Ukraine vào ngày 23/6. Tính đến cuối năm 2022, Mỹ đã hỗ trợ Ukraine tổng cộng 16 đơn vị HIMARS. Tuy nhiên, vào tháng 9, Nga tuyên bố đã tiêu diệt 44 chiếc HIMARS của Ukraine.
Chúng ta có thể thấy tầm cỡ thống kê của Nga cường điệu đến mức nực cười. HIMARS đến Ukraine vào tháng 6, và vào tháng 8, đích thân ông Bộ trưởng Quốc phòng Nga Shoigu tuyên bố rằng 6 bộ HIMARS đã bị phá hủy. Thậm chí sau đó còn có một tuyên bố gây sửng sốt rằng số lượng HIMARS bị Nga phá hủy đã vượt quá số tiền viện trợ của Mỹ.
Tại sao phải mất gần hai năm HIMARS mới bị tiêu diệt?
Đã 22 tháng kể từ khi HIMARS có mặt trên chiến trường vào tháng 6/2022 và phải mất gần 2 năm thì chiếc HIMARS đầu tiên mới bị tiêu diệt, điều này chứng tỏ chiến thuật sử dụng HIMARS của Ukraine là rất phù hợp.
Nguyên nhân đầu tiên là Ukraine luôn bảo vệ HIMARS rất tốt. Ví dụ, năm ngoái Ukraine đã phát hành một video có tên Captain HIMARS, cho thấy Ukraine thường sử dụng HIMARS vào ban đêm. Sử dụng HIMARS vào ban đêm có thể tránh được sự trinh sát trên không của máy bay không người lái Nga một cách hiệu quả, ban đêm thường là lúc lực lượng phòng thủ của Nga yếu nhất và không có đủ thời gian để phản công HIMARS. Ngoài ra, Ukraine cũng đã bố trí HIMARS trong những tuyến phòng thủ bê tông có thể chống chịu và đánh trúng, không dễ dàng huy động trong điều kiện bình thường.
Nguyên nhân thứ hai là HIMARS có khả năng cơ động rất mạnh. Về mặt lý thuyết, sau khi phóng tên lửa, vị trí có thể được chuyển giao ngay lập tức trong vòng vài phút. Cuộc phản công của pháo binh Nga kéo dài, đặc biệt là trong năm đầu tiên của cuộc chiến. Sau khi phóng tên lửa, HIMARS nhanh chóng tiến vào rừng. Một thời gian sau, một tên lửa của Nga cũng nhắm vào khu vực tương tự, nhưng nó không bắn trúng HIMARS, và không có vụ nổ thứ cấp nào xảy ra. Điều này cho thấy Nga hành động chưa đủ nhanh, dù phát hiện được HIMARS của Ukraine cũng không thể tấn công mục tiêu ngay lập tức.
Forbes phân tích, về lý thuyết, tốc độ phản ứng dây chuyền tiêu diệt của Nga sẽ rất nhanh, các lữ đoàn và tiểu đoàn có máy bay không người lái và radar riêng để xác định mục tiêu, đồng thời họ cũng có pháo và bệ phóng tên lửa riêng để tấn công tầm xa, thậm chí không cần cần cấp trên tham gia chỉ huy thì bạn có thể tự mình hoàn thành.
Tuy nhiên, trong thực chiến, chuỗi phản ứng dây chuyền tiêu diệt của Nga thường rất chậm, radar điều khiển hỏa lực có thể gặp trục trặc, không có đủ máy bay không người lái và xạ thủ không được huấn luyện đủ để biết cách xác định vị trí chính xác.
Jack Watling, từ Viện Dịch vụ Thống nhất Hoàng gia (RUSI) ở London viết, rằng cuộc trao đổi pháo binh của Nga diễn ra nhanh chóng, khoảng ba đến năm phút, nhưng dường như không đủ thời gian để bắt kịp HIMARS đang di chuyển nhanh. Tuy nhiên, các nhà phân tích phương Tây cũng cho rằng, trong năm thứ hai của cuộc chiến, chuỗi tiêu diệt pháo binh của Nga trở nên nhanh nhẹn và linh hoạt hơn. Bởi ngày càng có nhiều đơn vị Nga mua được máy bay không người lái Orlan và thậm chí một số đơn vị pháo binh cũng có máy bay không người lái của riêng mình, điều này có nghĩa là họ không cần các đơn vị khác thu thập dữ liệu về mục tiêu.
Việc phá hủy HIMARS của Ukraine quả thực chứng tỏ tốc độ phản công của pháo binh Nga đã được cải thiện rất nhiều.
Nguyên nhân thứ ba là Ukraine đã sử dụng số lượng lớn mồi nhử HIMARS do Cộng hòa Séc và Slovakia sản xuất trong hai năm qua.
Chúng ta hãy cùng xem đoạn video phát hành vào tháng 2/2023 này cho thấy Ukraine sử dụng mồi nhử HIMARS bơm hơi do đồng minh chế tạo. Giá của loại mồi cao su này chỉ có 500 USD, tuy nhiên nếu đặt trên chiến trường hay trong rừng, Không quân Nga và thậm chí cả máy bay không người lái sẽ khó phân biệt được. Trong 2 năm qua, các bệ phóng tên lửa HIMARS mà Nga tuyên bố đã phá hủy thực chất là do Ukraine lừa và đều đánh trúng mồi nhử này.
CNN của Mỹ cũng đã đưa tin và phỏng vấn một công ty vũ khí Ukraine, trong video chúng ta có thể thấy những vũ khí mồi nhử này rất chân thực, nòng súng được thu gọn đến từng chi tiết có thể nhìn thấy rõ ràng, thậm chí cả phanh đầu nòng của họng pháo. Máy bay không người lái hoàn toàn không thể phân biệt được tính xác thực của các hệ thống vũ khí này trên không, không có gì đáng ngạc nhiên khi Nga thường xuyên bị Ukraine lừa. Những vũ khí mồi nhử này không chỉ lãng phí đạn dược của Nga mà còn bảo vệ các bệ phóng tên lửa HIMARS thực sự.
Ảnh hưởng của HIMARS đến tình hình chiến sự ở Ukraine
Bản thân HIMARS có khả năng cơ động mạnh, Ukraine được bảo vệ tốt, thời gian phản ứng của pháo binh Nga quá chậm trong năm đầu tiên của cuộc chiến và Ukraine đã sử dụng số lượng lớn vũ khí làm mồi nhử nên phải mất hai năm chiến tranh, Nga mới lần đầu tiên phá hủy được bệ phóng tên lửa HIMARS của Ukraine. Một loại vũ khí dù uy lực đến đâu cũng nhất định sẽ chịu thiệt hại trong chiến đấu chỉ cần nó xuất hiện trên chiến trường trong thời gian dài, HIMARS lần này đã làm rất tốt.
So với tổn thất, HIMARS đã mang đến những thay đổi về chất cho cuộc chiến Ukraine trong hai năm qua, sau khi đến chiến trường vào năm 2022, nó thường xuyên phá hủy các trung tâm chỉ huy và kho đạn dược của Nga. Khi bắt đầu chiến tranh, các trung tâm tiếp tế của Nga thường cách tiền tuyến 50 km, tuy nhiên sau khi bị HIMARS thường xuyên nêu tên, Nga đã thay đổi sổ tay tác chiến và đặt khoảng cách từ trung tâm tiếp tế đến tiền tuyến lên hơn 80 km. Nếu khoảng cách quá xa, việc bổ sung đạn dược kịp thời ở tiền tuyến không thể thực hiện được. Không chỉ vậy, Nga sẽ phải cần nhiều người hơn và nhiều xe tải hơn để thực hiện cùng một lượng nhiệm vụ như trước, điều này hầu như làm tăng gánh nặng và sự phức tạp của công tác hậu cần.
Tuy nhiên, trong sáu tháng qua, chúng ta hiếm khi thấy kết quả của HIMARS, nguyên nhân chính có lẽ là do tên lửa dẫn đường chính xác do Mỹ cung cấp đã gần cạn kiệt. Theo báo cáo của Washington Post Hoa Kỳ, Ukraine phải xác nhận vị trí cụ thể của mình với Hoa Kỳ trước khi sử dụng HIMARS để tấn công các mục tiêu, bởi vì vị trí mà Hoa Kỳ đưa ra là rất chính xác và vị trí của Ukraine thường không chính xác, nên Ukraine không sẵn sàng lãng phí đạn dược. Vì vậy, việc sử dụng HIMARS có một quy trình nghiêm ngặt, trước tiên Ukraine xác nhận mục tiêu muốn tấn công, sau đó thông qua các quan chức quân đội cấp cao trực tiếp liên hệ với Hoa Kỳ để xác nhận tọa độ cụ thể của mục tiêu, sau khi nhận được phản hồi từ Hoa Kỳ, sau đó HIMARS mới được tấn công.
Có vẻ như những tổn thất mà Nga gây ra cho HIMARS thậm chí còn không lớn bằng việc Mỹ không hỗ trợ đạn dược kịp thời, điều này ảnh hưởng lớn hơn đến toàn bộ tình hình chiến tranh Ukraine. Mất một HIMARS chẳng là gì cả, nhưng nếu tất cả HIMARS hết đạn để bắn thì đó mới là vấn đề thực sự.
Theo Tansuo Shifen
Lý Ngọc biên tập
