Ngày 11/4 theo giờ địa phương, bà trùm bất động sản Việt Nam Trương Mỹ Lan bị tòa án TP.HCM tuyên án tử hình. Bà bị cáo buộc gian lận tài chính 12,5 tỷ USD, tương đương gần 3% GDP Việt Nam năm 2022.
Truyền thông Việt Nam đưa tin, 84 bị cáo còn lại trong vụ án bị tuyên các mức án khác nhau từ 3 năm quản chế đến tù chung thân. Trong số đó, chồng của bà Trương Mỹ Lan, doanh nhân Hồng Kông, Eric Chu, bị kết án 9 năm tù, trong khi cháu gái của bà, Trương Huệ Vân, Giám đốc điều hành công ty bất động sản Windsort, bị kết án 17 năm tù.
Luật sư của bà Trương Mỹ Lan nói với Reuters rằng bà Lan đã không nhận tội tham nhũng và hối lộ. “Tất nhiên bà ấy sẽ kháng cáo bản án”, luật sư nói thêm.
Các công tố viên cáo buộc rằng từ năm 2012 đến năm 2022, bà Trương Mỹ Lan đã kiểm soát trái phép 91,5% cổ phần của Ngân hàng TMCP Sài Gòn, ngân hàng lớn thứ năm của Việt Nam, thông qua hàng chục đại lý. Sau đó, ngân hàng này đã phát hành 2.500 khoản vay cho các công ty của bà Trương Mỹ Lan, với tổng trị giá lên tới 1.000 nghìn tỷ đồng, tương đương khoảng 44 tỷ USD, chiếm 93% tổng dư nợ của ngân hàng trong cùng kỳ, 7% còn lại được cho các khách hàng cũ của ngân hàng vay.
Khoản vay 40 tỷ USD này chiếm 10,7% trong tổng GDP 409 tỷ USD của Việt Nam năm ngoái. Bà bị cáo buộc gây thiệt hại 64,6 nghìn tỷ đồng cho ngân hàng. Tháng 10/2022, bà Trương Mỹ Lan bất ngờ bị bắt, Ngân hàng TMCP Sài Gòn cũng bị “giám sát đặc biệt”. Điều này dẫn đến việc người gửi tiền đổ xô rút tiền khỏi ngân hàng, thị trường chứng khoán lao dốc. Bà Nguyễn Thị Hồng, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, đã phải vào cuộc khẩn trương để trấn án dư luận.
Người phụ nữ Hoa Kiều giàu nhất Việt Nam
Bà Trương Mỹ Lan, tên thật là Trương Muội, là người Hoa thế hệ thứ tư tại Việt Nam. Quê hương của bà là Sán Đầu, tỉnh Quảng Đông. Vào khoảng thời Quang Tự của nhà Thanh ở Trung Quốc, ông cố của bà là Trương Thịnh Trứ đã di cư từ Sán Đầu, Quảng Đông đến Sài Gòn. Sài Gòn là vùng sản xuất lúa gạo quan trọng của Việt Nam, mỗi năm một lượng lớn gạo cần được vận chuyển đến các khu vực khác qua bến tàu. Ông cố của bà Trương Mỹ Lan đã nhìn thấy cơ hội phù hợp và đã thành lập một công ty vận tải biển, ông đã làm giàu thành công nhờ vào kỹ năng quản lý xuất sắc của mình.
Bà Trương Mỹ Lan sinh năm 1956 và bắt đầu kinh doanh từ năm 16 tuổi. Lần đầu tiên bà giúp mẹ kinh doanh nước hoa. Năm 1992, bà thành lập Công ty Vạn Thịnh Phát, năm sau, bà kết hôn với doanh nhân Hồng Kông Chu Lập Cơ, dựa vào mối quan hệ của chồng Chu Lập Cơ, bà đã có được quyền đại diện cho các sản phẩm LG của Hàn Quốc và kiếm được rất nhiều tiền.
Sau đó, bà Trương Mỹ Lan chuyển trọng tâm kinh doanh sang đầu tư bất động sản. Trong cuộc khủng hoảng tài chính năm 1997, hai vợ chồng tiếp quản khu phố Tàu ở TP.HCM và biến nó thành chợ An Đông, sau này trở nên nổi tiếng ở Đông Nam Á. Trong thời kỳ bùng nổ bất động sản những năm 1990, họ dần mở rộng địa bàn kinh doanh và trở thành những ông trùm bất động sản.
Năm 2004, bà Trương Mỹ Lan xây dựng khách sạn Windsor, khách sạn cao cấp nhất TP.HCM, đến năm 2006 được đánh giá là khách sạn 5 sao và trở thành địa điểm tổ chức hội nghị thượng đỉnh APEC do chính quyền Việt Nam tổ chức.
Bà Trương Mỹ Lan đã xây dựng Tập đoàn Vạn Thịnh Phát trở thành một đế chế kinh doanh đa dạng, trong đó nổi bật nhất là Công ty Vạn Thịnh Phát và An Đông. Năm 2007, vốn của công ty là 6 nghìn tỷ đồng, tăng gấp đôi lên 12,8 nghìn tỷ đồng vào năm 2020. Dù công ty chưa niêm yết nhưng thế giới bên ngoài cho rằng bà Trương Mỹ Lan là người phụ nữ giàu nhất Việt Nam.
Vào tháng 4/2022, Tập đoàn Vạn Thịnh Phát chính thức đạt được thỏa thuận hợp tác với Cheung Kong Holdings của Li Ka-shing để cùng phát triển thị trường bất động sản Việt Nam. Về vấn đề này, ông Triệu Quốc Hùng, giám đốc điều hành Cheung Kong Holdings từng cho rằng, một trong những điều kiện để lựa chọn đầu tư vào Việt Nam là: “Tìm được đối tác địa phương phù hợp, am hiểu thị trường và có khả năng hội nhập theo tiêu chuẩn quốc tế”.
Giá nhà tăng vọt và bão tố liên miên
Từ tháng 1 đến tháng 6/2022, giá nhà đất tại TP.HCM tăng hơn 20%, mức tăng cao nhất châu Á, với giá trung bình hơn 121 triệu VND/m2; giá nhà ở tại Hà Nội, thủ đô của Việt Nam, tăng trung bình từ 20% đến 25%, thậm chí có mức tăng ở một số khu vực thậm chí cao tới 35%-74%.
Đối mặt với thị trường bất động sản tăng vọt, Việt Nam tung ra cơn bão quản lý. Tháng 8/2022, Phó Thủ tướng Việt Nam Lê Văn Thành nói rõ sẽ tăng cường giám sát việc bán trái phiếu của các công ty bất động sản để tránh đầu cơ, thao túng giá; tháng 9/2022, ông Đào Minh Tú, Phó Thống đốc Ngân hàng Việt Nam, cảnh báo rằng ngân hàng trung ương sẽ tăng cường giám sát các ngân hàng, rà soát các khoản vay, đặc biệt là trong các lĩnh vực rủi ro như dự án bất động sản.
Kết quả là bà trùm bất động sản Trương Mỹ Lan bị bắt. Đầu tháng 10/2022, công an Việt Nam thông báo bắt giữ bà Trương Mỹ Lan và những người khác. Theo báo cáo, bà Trương Mỹ Lan bị tình nghi phát hành trái phiếu trái phép từ năm 2018 đến 2019, huy động hàng nghìn tỷ đồng.
Cư dân mạng Trung Quốc: Trừng phạt nghiêm khắc ông Hứa Gia Ấn của Trung Quốc
Tin tức về vụ án bà Trương Mỹ Lan đứng đầu bảng xếp hạng tìm kiếm ở Trung Quốc và làm dấy lên những cuộc thảo luận sôi nổi giữa cư dân mạng. Họ đều nói: “Càng ít lời, tin tức càng ngắn”, “Tôi đề nghị làm điều tương tự với Hứa Gia Ấn", và một số còn chế giễu “Việt Nam tiến bộ hơn chúng ta rất nhiều!”; “Tôi xin nói rõ trước, tôi không phải ca ngợi Việt Nam, nhưng luật pháp Việt Nam rõ ràng vẫn là nghiêm minh hơn nhiều"; "Hứa Gia Ấn phiên bản Việt Nam?". "Ở đây của chúng ta, dưới sự thúc đẩy chung của giới truyền thông, các nhà pháp lý và những người trong cuộc, nó đã trở thành một hệ thống tham nhũng thể chế"; "12,5 tỷ đô la Mỹ chỉ là 90 tỷ nhân dân tệ, chỉ là khoản tiền lẻ của Hứa Gia Ấn". "Tại sao bà ấy không trốn ra nước ngoài?"…
Quả thực, nếu nhìn vào hậu quả thì thiệt hại mà một số doanh nhân, quan chức ở Trung Quốc gây ra cho người dân cũng rất lớn, chẳng hạn như nhiều ngân hàng nông thôn bị thủng lưới do thông đồng giữa chính phủ và doanh nhân, Trung Dung Trust và những ngân hàng khác bị tàn phá, và hàng trăm tỷ dịch vụ quản lý tài sản bị dừng lại, các ngân hàng như ngân hàng Bao Thương, ngân hàng Cẩm Châu, ngân hàng Tự Cống, v.v. cũng bị rỗng tuếch...
Tuy nhiên, so với trường hợp của bà Trương Mỹ Lan, chúng ta hiếm khi thấy doanh nhân hay quan chức Trung Quốc bị trừng phạt nặng nề. Sau khi ông Hứa Gia Ấn gây thiệt hại lớn cho rất nhiều ngân hàng và người mua nhà, ông ta chỉ bị phạt 47 triệu nhân dân tệ, còn bản thân Evergrande cũng bị phạt 4,175 tỷ nhân dân tệ. Và lý do đằng sau nó là gì? Hầu hết những doanh nhân này đều là găng tay trắng của các quan chức cấp cao của chính quyền Trung Quốc, nên trừ khi họ im lặng, chính quyền Trung Quốc vẫn sẽ đối xử thông cảm và xem nhẹ họ.
Theo Quan sát Tần Bằng
Lý Ngọc biên dịch
