Ông Anthony Rota đã tuyên bố từ chức Chủ tịch Hạ viện Canada sau khi vinh danh một cựu binh phát xít ngay tại cuộc họp của Quốc hội.
“Hạ viện quan trọng hơn tất cả chúng ta. Vì vậy, tôi xin từ chức Chủ tịch", ông Rota nói tại Hạ viện vào thứ 3 (26/9).
“Một lần nữa, tôi muốn bày tỏ sự hối tiếc sâu sắc của mình về sai lầm khi tôn vinh cá nhân đó tại Hạ viện, trong bài phát biểu chung trước Quốc hội cùng Tổng thống [Ukraine] Zelenskyy".
Trong tuyên bố từ chức, ông Rota thừa nhận rằng việc ca ngợi ông Yaroslav Hunka người Canada gốc Ukraine tại Hạ viện đã gây ra nỗi đau cho nhiều cá nhân và cộng đồng, "bao gồm cộng đồng Do Thái ở Canada và trên toàn thế giới, cùng với đó là những người sống sót sau các vụ thảm sát của Đức Quốc xã ở Ba Lan và các quốc gia khác".
"Tôi hoàn toàn nhận trách nhiệm về hành động của mình", ông nói.
Ông Rota cho biết việc từ chức của ông sẽ có hiệu lực vào cuối ngày 27/9. Sau đó, Hạ viện Canada sẽ bắt đầu tiến hành bầu cử Chủ tịch mới.
Trong chuyến thăm của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy tới Quốc hội Canada vào ngày 22/9, ông Rota đã tôn vinh ông Hunka (98 tuổi) như sau: “Hôm nay, tại Hạ viện, đang có mặt ở đây là một cựu chiến binh người Canada gốc Ukraine trong Thế chiến II, người đã chiến đấu vì nền độc lập của Ukraine, chống lại người Nga, và vẫn tiếp tục hỗ trợ quân đội cho đến ngày nay ngay cả ở tuổi 98. Ông ấy là Yaroslav Hunka".
Sau tràng pháo tay kéo dài 30 giây của tất cả các nghị sĩ có mặt, ông Rota nói thêm rằng "ông ấy là một anh hùng người Ukraine, một anh hùng người Canada và chúng ta cảm ơn ông ấy vì tất cả sự phục vụ của ông ấy".
Trên thực tế, trong Thế chiến II, ông Hunka đã chiến đấu cùng Sư đoàn Waffen Grenadier số 4 của SS (một cánh quân sự của Đức Quốc xã).
Vào tháng 2/ 1944, đơn vị này đã gây ra vụ thảm sát dân làng Ba Lan ở Huta Pieniackka, Ukraine, thiêu sống khoảng 500-1.000 người Ba Lan, theo nhiều ước tính khác nhau.
Trong Phiên tòa Nuremberg sau chiến tranh, Tòa án Quân sự Quốc tế đã tuyên bố Waffen SS là một tổ chức tội phạm đã thực hiện vô số hành vi tàn bạo trên diện rộng. Sau chiến tranh, khoảng 2.000 cựu chiến binh của đơn vị này được phép định cư ở Canada.
Ngay sau bài phát biểu của ông Rota tại Hạ viện, Trung tâm Những người bạn của Simon Wiesenthal (Friends of Simon Wiesenthal Centre) - tổ chức bảo vệ quyền của người Do Thái - đã yêu cầu ông Rota phải xin lỗi.
"Vào thời điểm chủ nghĩa bài Do Thái và hành động bóp méo Holocaust [cuộc diệt chủng người Do Thái] đang gia tăng, thật đáng lo ngại khi thấy Quốc hội Canada đứng lên tán dương cá nhân từng là thành viên của một đơn vị trong Waffen SS - nhánh quân sự của Đức Quốc xã chịu trách nhiệm về vụ sát hại người Do Thái và những người khác".
Trung tâm Những người bạn của Simon Wiesenthal cho biết hành động của ông Rota đã mang lại "chiến thắng tuyên truyền" cho Nga - quốc gia đang có chiến sự với Ukraine từ đầu năm 2022. Tổ chức này cũng kêu gọi Ủy ban Thủ tục và Nội vụ Hạ viện Canada tổ chức các phiên điều trần công khai và tìm ra "những sai sót trong quá trình kiểm tra" các cá nhân được mời đến Hạ viện, từ đó xác định điều gì đã xảy ra.
Chính trị gia đầu tiên lên tiếng phản đối bài phát biểu của ông Rota là Nghị sĩ Đảng Bảo thủ Melissa Lantsman - hậu duệ của những người sống sót sau thảm họa diệt chủng Holocaust, một người Do Thái, con gái của những người nhập cư Ukraine.
Trong cuộc họp báo ngày 26/9, Bộ trưởng Tài chính Chrystia Freeland cho biết vụ việc là điều "hoàn toàn không thể chấp nhận được", và bà hy vọng ông Rota sẽ từ chức.
Đảng Bảo thủ cho rằng trách nhiệm về thất bại trong quy trình kiểm tra danh tính các cá nhân cũng thuộc về chính phủ Đảng Tự do, trong khi Đảng Tự do cho rằng trách nhiệm thuộc về riêng Chủ tịch Hạ viện.
Văn phòng Thủ tướng Justin Trudeau ra tuyên bố cho biết ông Rota đã xin lỗi và nhận hoàn toàn trách nhiệm vì đã mời ông Hunka và giới thiệu người này tại Quốc hội. “Không có thông báo nào được gửi đến văn phòng thủ tướng hay phái đoàn Ukraine về lời mời hay việc giới thiệu”, trích tuyên bố.
Vụ việc là sự xấu hổ lớn nhất và mới nhất mà chính phủ của Thủ tướng Canada Justin Trudeau đang phải đối mặt. Mới gần đây, Canada đã đình chỉ các cuộc đàm phán thương mại với Ấn Độ; ông Trudeau cáo buộc rằng chính phủ Ấn Độ đã tham gia vụ sát hại ông Hardeep Singh Nijjar - thủ lĩnh của cộng đồng người theo đạo Sikh toàn cầu - vào ngày 18/6 ở Surrey, British Columbia, Canada.
Xem thêm:
Sau khi biết rằng ông Hunka từng chiến đấu cho Đức Quốc xã, ông Rota đã xin lỗi trong một tuyên bố vào ngày 24/9, đồng thời nói rằng ông chịu trách nhiệm hoàn toàn cho việc mời người đàn ông này đến Quốc hội Canada.
Bộ trưởng Giáo dục Ba Lan Przemysław Czarnek cho biết hôm 26/9 rằng ông đã “thực hiện các bước” để dẫn độ ông Hunka về Ba Lan. Ông Czarnek cũng đã gửi thư tới Viện Nghiên cứu Lịch sử Quốc gia - một cơ quan Ba Lan có quyền truy tố - để yêu cầu họ “khẩn trương [xác định] liệu ông Yaroslav Hunka có bị truy nã vì tội ác chống lại dân tộc Ba Lan hay người Ba Lan gốc Do Thái hay không".
Ông Zelensky đã đến Ottawa để vận động các đồng minh tiếp tục ủng hộ Ukraine trong cuộc xung đột hiện nay. Ông cũng bày tỏ lòng cảm ơn vì sự hỗ trợ của Canada dành cho Kiev kể từ khi quân đội Nga tràn qua biên giới Ukraine vào tháng 2/2022.
Xuân Hoa tổng hợp
