Ngay cả khi chiến tranh giữa Nga và Ukraine nổ ra, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky vẫn phải đối mặt với một vấn đề kinh niên: bài trừ tham nhũng. Để đáp ứng các tiêu chuẩn trở thành thành viên của Liên minh châu Âu nhanh nhất có thể, Ukraine phải ưu tiên giải quyết triệt để vấn đề này. Tuy nhiên, nạn tham nhũng trong quân đội vẫn khiến Ukraine đau đầu.
Tham nhũng trong quân đội khiến chính quyền Kyiv đau đầu
Tờ New York Times đưa tin, trong năm đầu tiên của chiến tranh Nga - Ukraine, người Ukraine đã ủng hộ chính quyền Kyiv vì sự tồn vong của đất nước, và nạn tham nhũng của các quan chức chính phủ gần như trở thành chủ đề cấm kỵ.
Tuy nhiên, Ukraine phụ thuộc rất nhiều vào viện trợ quân sự từ các đồng minh phương Tây và chính quyền Kyiv do ông Zelenskyy lãnh đạo đã phải chịu áp lực từ các đồng minh trong việc “nhổ tận gốc” tham nhũng và đảm bảo rằng viện trợ quân sự cho Ukraine không có dấu hiệu tham nhũng.
Mới đây, Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Oleksii Reznikov đã bị cách chức sau khi hàng loạt cơ quan truyền thông Ukraine cáo buộc Bộ Quốc phòng Ukraine tham nhũng và quản lý tài chính yếu kém. Tuy nhiên, bản thân ông không bị dính líu đến cáo buộc quản lý yếu kém các hợp đồng quân sự.
Chi tiêu quân sự hiện chiếm hơn một nửa ngân sách quốc gia của Ukraine và những cáo buộc tham nhũng trong Bộ Quốc phòng cho thấy sự thay đổi trong nguồn gốc của tham nhũng công.
Bà Daria Kaleniuk, Giám đốc điều hành “Trung tâm hành động chống tham nhũng Ukraine” (Anti-corruption Action Center, AntAC) cho biết trong một cuộc phỏng vấn: “Tham nhũng có thể sát nhân. Bởi vì tùy thuộc vào cách chúng ta bảo vệ công quỹ hiệu quả như thế nào, binh lính sẽ có hoặc không có vũ khí khi ra trận”.
Những bất thường trong việc mua sắm hàng hóa quân sự của Bộ Quốc phòng vẫn là một vấn đề nhức nhối đối với Ukraine. Theo truyền thông Ukraine, Bộ Quốc phòng đã chi quá mức cho các nhu yếu phẩm cơ bản của quân đội như thực phẩm và quần áo mùa đông.
Hai quan chức của Bộ Quốc phòng Ukraine đã bị bắt vì cáo buộc bê bối tham nhũng, trong đó có một Thứ trưởng và một người đứng đầu bộ phận mua sắm vật tư quân sự.
Các quan chức chính phủ Ukraine thừa nhận rằng một số hợp đồng quân sự không mua sắm được vũ khí hoặc đạn dược mà quân đội cần, và một số nguồn tài trợ của chính phủ đã “không cánh mà bay”.
Tổng thống Volodymyr Zelensky ngày 11/8 thông báo cách chức toàn bộ quan chức tuyển quân cấp tỉnh của Ukraine sau loạt bê bối tham nhũng và nhận hối lộ. Vụ việc xảy ra sau khi có thông tin cho rằng một số quan chức tuyển quân đã nhận hối lộ từ những người trốn tránh nghĩa vụ quân sự. Điều này khiến Tổng thống Zelenskyy tức giận và quyết định tiến hành cải cách toàn diện.
Ông Zelenskyy sau đó đề nghị Quốc hội Ukraine phân loại các cáo buộc tham nhũng tại các văn phòng tuyển quân trong thời chiến là "tội phản quốc", điều này làm dấy lên lo ngại rằng chính quyền sẽ lạm dụng quyền lực của thiết quân luật.
"Chúng tôi đang tiến hành sa thải các lãnh đạo quân sự khu vực. Hệ thống này nên được điều hành bởi những người biết chính xác chiến tranh là gì và tại sao sự hoài nghi và tham nhũng trong chiến tranh lại cấu thành tội phản quốc cao độ”, tuyên bố trên kênh Telegram chính thức của ông Zelenskyy hôm 11/8 cho biết.
Trước khi chiến tranh Nga - Ukraine bùng nổ, nguồn gốc tham nhũng chính ở Ukraine là sự quản lý yếu kém của các doanh nghiệp nhà nước và có hơn 3.000 doanh nghiệp nhà nước trên bảng cân đối kế toán của chính phủ.
Người trong cuộc đã bòn rút tiền bằng nhiều cách khác nhau, gây thiệt hại đáng kể cho ngân sách nhà nước. Điều đáng nói là ngân sách của Ukraine phần lớn phụ thuộc vào viện trợ nước ngoài.
Cơ quan chống tham nhũng Ukraine cho biết dòng tiền khổng lồ đổ vào hỗ trợ cuộc chiến ở Ukraine đã dịch chuyển sự chú ý từ tham nhũng sang chi tiêu quân sự.
Ông Zelenskyy yêu cầu Quốc hội trấn áp nạn tham nhũng thời chiến
Theo nguồn tin của Reuters và đài VOA, Tổng thống Ukraine Zelenskyy đã chia sẻ nội dung cuộc phỏng vấn truyền hình trên nền tảng mạng xã hội Telegram ngày 27/8, cho biết ông sẽ yêu cầu Quốc hội Ukraine thông qua luật tăng mức án đối với những người bị kết án tham nhũng trong chiến tranh.
Ông Volodymyr Zelenskyy nói: “Tôi đã đưa ra một đề xuất lập pháp của Quốc hội để khuyên các nghị sĩ Ukraine xem xét việc hình sự hóa nạn tham nhũng thời chiến ngang bằng với tội phản quốc".
Ông nhấn mạnh rằng chấm dứt tham nhũng là chìa khóa giúp Ukraine đánh bại Nga và hy vọng rằng bằng cách chống tham nhũng, các đối tác của Ukraine sẽ hỗ trợ nỗ lực tái thiết trị giá hàng tỷ USD.
Ông Zelenskyy lên án nạn tham nhũng trong tuyển quân
Trang tin Euractiv đưa tin, trong một bài phát biểu trên truyền hình ngày 30/8, ông Zelenskyy đã chỉ trích nạn tham nhũng có hệ thống trong chế độ nghĩa vụ quân sự của nước này nhằm trốn tránh việc miễn trừ nghĩa vụ quân sự.
Ông cho biết tham nhũng trong hệ thống quân dịch của Ukraine đã dẫn tới các quan chức tham nhũng và làn sóng người Ukraine trốn tránh nghĩa vụ quân sự.
Theo ông Zelenskyy, kể từ khi chiến tranh Nga - Ukraine bùng nổ vào tháng 2/2022, Hội đồng Quốc phòng và An ninh Quốc gia Ukraine đã thu thập dữ liệu về các trường hợp miễn trừ, hối lộ và xuất cảnh giả để trốn nghĩa vụ quân sự. Cuộc điều tra vẫn đang tiếp tục”.
Ông Zelenskyy nói thêm: “Kể từ tháng 2 năm ngoái, số người được miễn nghĩa vụ quân sự ở một số khu vực đã tăng gấp 10 lần. Rõ ràng đó là những quyết định tham nhũng (hệ thống quân dịch)”.
Cuộc điều tra của chính quyền Kyiv đã phát hiện ra hành vi tham nhũng trong các quan chức ở nhiều khu vực và chức vụ khác nhau, với số tiền hối lộ dao động từ 3.000 USD đến 15.000 USD.
Ông Zelenskyy cho hay, căn cứ vào dữ liệu của Hội đồng Y tế, chính phủ Ukraine phải tiến hành kiểm tra dữ liệu lần thứ hai để ước tính số người đã trốn khỏi đất nước.
“Chúng ta đang nói về hàng nghìn người (những người trốn nghĩa vụ quân sự)”, ông cho biết.
Sau vụ bê bối tham nhũng tại một văn phòng quân sự ở khu vực phía nam Odessa hồi tháng 7, chính quyền Kyiv đã khởi tố hơn 100 cáo buộc hình sự.
Theo tờ New York Times và CNN, ông Zelenskyy ngày 11/8 tuyên bố rằng chính phủ Ukraine sẽ sa thải các lãnh đạo quân sự khu vực.
Đây là một bước đi quan trọng của chính quyền Kyiv nhằm chống tham nhũng trong hệ thống quân dịch, vì quân đội Ukraine rất cần những tân binh để thay thế những người thiệt mạng và bị thương trong cuộc giao tranh hiện nay.
Theo ông Zelenskyy, cuộc chiến chống tham nhũng là ưu tiên hàng đầu của chính quyền Kyiv và biện pháp được đưa ra hôm 11/8 là một phần trong nỗ lực cải cách hệ thống nghĩa vụ quân sự của Ukraine. Biện pháp này thể hiện rõ ràng nỗ lực của chính phủ Ukraine nhằm trấn áp việc lạm dụng quyền lực vì lợi ích cá nhân.
Cơ quan Điều tra Quốc gia Ukraine cho biết họ đã phát hiện 112 trường hợp tham nhũng trong giới quan chức quân đội.
Kể từ khi chiến tranh Nga - Ukraine bùng nổ, chính quyền Kyiv đã quy định nam giới trong độ tuổi từ 18 đến 60 tuổi không được phép rời khỏi Ukraine, và có rất ít trường hợp ngoại lệ. Theo Lực lượng Biên phòng Nhà nước Ukraine, mỗi ngày có vài người bị bắt vì cố gắng rời khỏi nước này.
Huyền Anh tổng hợp
