Hội nghị thượng đỉnh ba bên đầu tiên giữa Hoa Kỳ, Nhật Bản và Philippines diễn ra vào thứ Năm (11/4) là một sự kiện mang tính biểu tượng, thể hiện phản ứng trực tiếp và mạnh mẽ trước các hành động cưỡng ép phi pháp của Trung Quốc tại Biển Đông.
Đây là lời khẳng định rõ ràng về tinh thần đoàn kết, hợp tác và quyết tâm chung của ba quốc gia trong việc bảo vệ hòa bình, ổn định và trật tự khu vực dựa trên luật pháp quốc tế.
Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden đã tiếp đón Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida trong chuyến thăm cấp nhà nước trong tuần này và chính thức mời Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. tham gia cuộc gặp ba bên tại Nhà Trắng.
-
- Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida (trái) và Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden (phải) tại Sảnh phía Nam của Nhà Trắng, ngày 9/4/2024. (Ảnh: Andrew Caballero-Reynolds/AFP/Getty Images)
Động thái này diễn ra trong bối cảnh căng thẳng gia tăng tại Biển Đông, với việc Trung Quốc liên tục thực hiện các hành động khiêu khích như sử dụng vòi rồng tấn công tàu tiếp tế của Philippines đang thực hiện nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền quốc gia.
Vụ va chạm giữa tàu hải cảnh Trung Quốc và Philippines vào tháng 3 vừa qua, khiến ba binh sĩ Philippines bị thương và một tàu bị hư hại, đã thúc đẩy Tổng thống Marcos Jr. xích lại gần hơn với các quốc gia phương Tây, đặc biệt là Hoa Kỳ.
Mặc dù ban đầu chính quyền ông Biden còn nghi ngờ về ông Marcos Jr., con trai của cựu Tổng thống Ferdinand Marcos Sr., song hiện nay họ đã thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ đối với nhà lãnh đạo Philippines và đang nỗ lực củng cố mối quan hệ song phương thông qua các hợp tác kinh tế với sự hỗ trợ từ Nhật Bản.
Một quan chức cấp cao của Hoa Kỳ khẳng định với các phóng viên trước thềm hội nghị thượng đỉnh ba bên Mỹ - Nhật - Philippines rằng: “Liên minh giữa Hoa Kỳ và Philippines là liên minh lâu đời nhất tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và chưa bao giờ bền chặt như hiện nay”.
Đây sẽ là chuyến công du Washington thứ hai của Tổng thống Marcos trong vòng hai năm, đồng thời là cuộc gặp gỡ thứ bảy giữa ông với Tổng thống Biden hoặc Phó Tổng thống Kamala Harris.
Các quan chức của chính quyền ông Biden đã lên tiếng phản đối mạnh mẽ các hành động phi pháp của Trung Quốc tại Biển Đông, đồng thời đưa ra những tuyên bố cứng rắn nhằm bảo vệ luật pháp quốc tế và trật tự hàng hải. Tuy nhiên, Hoa Kỳ vẫn chưa thực hiện hành động trực tiếp nào gần Bãi Cỏ Mây, nơi một tàu chiến thời Thế chiến II đã cố tình neo đậu hàng thập kỷ để thể hiện chủ quyền của Manila đối với quần đảo Trường Sa.
-
- Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. và Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden đi bộ tới Phòng Bầu dục tại Nhà Trắng ở Washington vào ngày 1/5/2023. (Ảnh: Leah Millis/Pool/AFP/Getty Images)
Một quan chức khẳng định chính sách của Tổng thống Biden hoàn toàn minh bạch, Hiệp ước Phòng thủ chung (MDT) giữa Philippines - Mỹ năm 1951 "áp dụng cho Biển Đông, bao gồm cả các tàu Philippines có thể di chuyển ở đó, và cả tàu cảnh sát biển của họ". Điều này thể hiện cam kết của Hoa Kỳ trong việc bảo vệ Philippines khỏi các hành động xâm lược và khiêu khích của Trung Quốc.
Một số sáng kiến hợp tác mới được đề xuất bao gồm việc tổ chức một cuộc tuần tra chung của Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Hoa Kỳ, Nhật Bản và Philippines tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Đây là hoạt động tiếp nối sau cuộc tuần tra chung đầu tiên được thực hiện vào năm ngoái.
Tuy nhiên, điểm khác biệt lần này là Hoa Kỳ sẽ mời các thành viên của lực lượng Cảnh sát biển Philippines và Nhật Bản lên tàu Cảnh sát biển Hoa Kỳ trong quá trình tuần tra nhằm mục đích "huấn luyện thêm và đồng bộ hóa các hoạt động chung".
Ba nước sẽ thảo luận về việc thành lập một trung tâm hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ thiên tai tại một hoặc nhiều trong số 9 căn cứ quân sự của Philippines mà Hoa Kỳ được đảm bảo quyền tiếp cận theo Thỏa thuận Hợp tác Quốc phòng Tăng cường. Gần đây, Philippines đã cấp cho Hoa Kỳ quyền truy cập vào 4 căn cứ quân sự mới ngoài 5 căn cứ quân sự hiện có.
Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) và Lầu Năm Góc sẽ phối hợp dự trữ sẵn sàng vật tư cứu trợ nhân đạo tại các địa điểm thuộc Thỏa thuận Hợp tác Quốc phòng Tăng cường (EDCA). Việc này giúp phân phối nhanh chóng hàng cứu trợ sau khi xảy ra thảm họa thiên nhiên.
Trong cuộc hội đàm với Thủ tướng Kishida hôm 10/4, Tổng thống Biden đã nhất trí thành lập một trung tâm cứu trợ thiên tai tại Nhật Bản. Hoa Kỳ dự kiến sử dụng cả Nhật Bản và Philippines làm trung tâm tổng hợp để ứng phó với thiên tai trên khắp khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.
-
- (Từ trái sang phải) Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol, Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden và Thủ tướng Nhật Bản Kishida Fumio đến dự một cuộc họp báo chung sau cuộc hội đàm ba bên tại Trại David, ngày 18/8/2023 ở Trại David, tiểu bang Maryland, Hoa Kỳ. (Ảnh: Chip Somodevilla/Getty Images)
Trong lĩnh vực kinh tế, ba nhà lãnh đạo sẽ công bố dự án cơ sở hạ tầng mới mang tên Hành lang Luzon PGI, kết nối Vịnh Subic, Clark, Manila và Batangas thông qua việc xây dựng cảng biển, đường sắt, cơ sở năng lượng sạch và chuỗi cung ứng bán dẫn.
Sáng kiến Đối tác về Cơ sở hạ tầng và Đầu tư Toàn cầu (PGI) là phản ứng của chính quyền ông Biden đối với Sáng kiến Một Vành Đai, Một Con Đường của Trung Quốc. Hành lang Luzon PGI sẽ là hành lang PGI đầu tiên tại khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.
Ba nước sẽ thành lập một ủy ban chỉ đạo để đẩy nhanh tiến độ của dự án Hành lang Luzon. Đồng thời, Tổng công ty Tài chính Phát triển (DFC) - tổ chức tài chính phát triển của chính phủ Hoa Kỳ - sẽ mở văn phòng khu vực đầu tiên tại Philippines.
Ngoài ra, ba nước sẽ hợp tác thiết lập hệ thống truyền thông Open RAN thế hệ mới tại Philippines. Công nghệ Open RAN (RAN) - mạng truy cập vô tuyến mở - cho phép các công ty khác nhau cung cấp các phần khác nhau của mạng viễn thông bằng cách chia sẻ các trạm gốc. Điều này mang lại cho các nhà cung cấp dịch vụ viễn thông nhiều linh hoạt và độc lập hơn so với các nhà cung cấp chính.
“Hoa Kỳ và Nhật Bản, bao gồm cả chính phủ và khu vực tư nhân, sẽ cam kết tài trợ hàng triệu USD cho các thí điểm thực địa Open RAN”, vị quan chức này khẳng định.
Huyền Anh tổng hợp
